Η Συμβολή της Κρήτης στον Μακεδονικό αγώνα

                     Ευτύχιος Σ. Καλογεράκης

                       Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών      

       Η Συμβολή της Κρήτης στον  Μακεδονικό αγώνα

      

       Από το 1900, μεγάλο μέρος Κρητών εθελοντών συμμετέχει στο Μακεδονικό αγώνα, εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων. Ελάχιστα είναι τα κρητικά χωριά τα οποία δεν γέννησαν Μακεδονομάχους. Πατριώτες που άφησαν την ασφάλειά τους και χωρίς κανένας να τους το επιβάλλει, όπως γίνεται στις επιστρατεύσεις, εθελοντικά ξενιτεύτηκαν, ταλαιπωρήθηκαν, κινδύνευσαν και θυσιάστηκαν σε τόπους μακρινούς για την ελευθερία της Μακεδονίας.

    Οι Κρητικοί εκείνης της εποχής, φωτισμένοι ακόμη από τη λάμψη του Αρκαδίου, δεν ήταν μόνο οι πιο εμπειροπόλεμοι αγωνιστές, από τις αλλεπάλληλες επαναστάσεις κατά των Τούρκων, αλλά διακρίνονταν για το υψηλό εθνικό τους φρόνημα και τη φιλοπατρία τους, ιδεώδη που είχαν σφυρηλατηθεί κατά τους πολύχρονους αγώνες για την ανεξαρτησία και την ελευθερία τους και είχαν εδραιωθεί στη συνείδηση και στη σκέψη τους.  Δεν είναι τυχαίο πως, στην αρχή ακόμη, πριν ξεσπάσει ο Μακεδονικός Αγώνας, ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης , γράφει στον πρωθυπουργό Ζαΐμη: «Στείλε μου πενήντα άντρες. Πενήντα όμως Κρητικούς, να ενωθούν με τους αγέρωχους καπεταναίους Στρεμπενιώτη και Κώττα, για ν’ αντιμετωπίσουν τις βουλγαρικές ορδές».

    Υπολογίζεται ότι το 70% των Μακεδονομάχων ήταν Κρητικοί. Ό τίτλος του Μακεδονομάχου ανήκει σε 6.025 περίπου Μακεδόνες και εθελοντές. Από αυτούς τους 6.000 οι 3.556 ήταν Κρήτες κατά πολλούς ερευνητές. Απ’ αυτούς 700 σκοτώθηκαν. Μπορούσαν εύκολα να περάσουν στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία γιατί είχαν τουρκική υπηκοότητα, αφού και η Κρήτη ήταν Τουρκοκρατούμενη. Από τους 30 μακεδονομάχους που είχε ο Παύλος Μελάς στο χωριό που σκοτώθηκε, οι 10 ήταν Κρήτες.

   Κρήτες Μακεδονομάχοι ήταν αυτοί, που ο ήρωας του μακεδονικού αγώνα Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης χαρακτήρισε ως τέλειους τύπους πολεμιστών: «Γενναίοι, ευφυείς, τολμηροί, αποφασιστικοί, φιλόδοξοι και έχοντας ανεπτυγμένον το εθνικόν αίσθημα. Είμαι βέβαιος ότι θα ενισχύσωσιν καταπληκτικώς τον αγώνα….».

Και το δημοτικό τραγούδι συμπληρώνει.

«…Ελάτε σεις ηρωικοί τση Κρήτης πολεμάρχοι,

τσ’ Ηπείρου οι σταυραετοί και Μακεδονομάχοι,

Ρούβα και Βάρδα και Κλειδή και Θύμιε Καούδη,

Κατσίγαρη και Πούλακα, Σκουντρή και Νικολούδη

και Καραβίτη και Μακρή, Σκαλίδη,  Μαυρογένη,

Μπολάνη και Καλογερή, Γαλάνη, Σεϊμένη…

ψυχές μεγάλες με τιμή σ’ αγώνες, αγιασμένες

τση Μάνας Κρήτης οι γενιές οι χιλιοδοξασμένες…»

     Εύλογα, γεννάται το ερώτημα ή η απορία πολλών, γιατί αυτή η μεγάλη ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ συμμετοχή των Κρητικών στο Μακεδονικό Αγώνα, 1903- 1908 και 1912- 1913;

Η απάντηση είναι ότι  ο προαιώνιος κληρονομικός έρωτας των Κρητικών για τη λευτεριά ήταν η κινητήρια δύναμη που τους έσπρωξε να σπεύσουν να βοηθήσουν τους αδελφούς Μακεδόνες να την αποκτήσουν, αλλά και οι σχέσεις της Κρήτης με τη Μακεδονία,  διαχρονικά ήταν άριστες και παραδοσιακά είχαν ενσωματωθεί στη νοοτροπία των κατοίκων τους, όπως ιστορικά τεκμηριώνονται.

     Στο στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπηρετούσαν Κρήτες τοξότες, περίφημοι για τις ικανότητές τους, ενώ ο ναύαρχος Νέαρχος του στόλου του Μακεδόνα βασιλιά ήταν Κρητικός.

      Αρκετές εκατονταετίες αργότερα, στον Ερωτόκριτο του Βιτζέντζου Κορνάρου, βρίσκουμε ένα ακόμα τεκμήριο της φιλίας Κρητών και Μακεδόνων. Ο Χαρίδημος, το ρηγόπουλο της Κρήτης, και ο Νικόστρατος, ο αφέντης της Μακεδονίας, θεμελιώνουν αυτή τη φιλία σε αμοιβαίους όρκους και υπόσχονται πώς, αν η περίσταση το επιβάλλει, ο καθένας θα προστρέξει σε βοήθεια του άλλου.

      Το σύνολο των Καπεταναίων Κρητικών που έλαβαν μέρος στο Μακεδονικό αγώνα ήταν 39. Από τους τρεις Γενικούς Αρχηγούς του Μακεδονικού Αγώνα μόνο ο ένας δεν ήταν Κρητικός: Ο Παύλος Μελάς (Καπετάν Ζέζας) ενώ ο Γεώργιος Κατεχάκης (Καπετάν Ρούβας), ήταν από το Ηράκλειο, και ο Γεώργιος Τσόντος (Καπετάν Βάρδας), από τ’ Ασκύφου των Σφακίων.

        Κρήτες αρχηγοί σωμάτων ήταν: Βολάνης Γ., Γύπαρης Π., Καούδης Ευθ.,Καραβίτης Ι., Μακρής Γ.,Νταφώτης Ι., Πούλακας Ι. Καλομενόπουλος Ν. (Μίδας).                                                               

      Φονευθέντες Κρήτες Αρχηγοί ήταν: Ανδριανάκης Ν., Καλογεράκης Ι., Κατσίγαρης Εμ., Λιαπάκης Γ., Καμιλάκης Γ., Δεληγιαννάκης Ηλ., Νικολούδης Ε., Σκαλίδης Γ., Κλειδής Λ.                                                                          Τους είμαστε ευγνώμονες.