Η ΕΓΚΡΆΤΕΙΑ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΟΥ 1821

 

Η Εγκράτεια των Κρητών αγωνιστών της Επανάστασης του 1821.  

                                        

                            Ευτύχιος Σ. Καλογεράκης  Ph.D.

      Το ήθος των αγωνιστών του 1821 τους οποίους τιμούμε αυτήν τη χρονιά, είχε ιδιαιτερότητες, που φανερώνουν πολλά στοιχεία από το πνεύμα, τη νοοτροπία και την ιερότητα την οποία απέδιδαν στον απελευθερωτικό αγώνα που ενεργούσαν. Την τιτανομαχία τους την θεωρούσαν μια ιερή αποστολή η οποία απαιτούσε ολοκληρωτικό δόσιμο της ψυχής, του νου και του σώματος και απερίσπαστη αφιέρωση, μέσα στην οποία υπαγόταν και η γενικότερη εγκράτεια τους, όπως φανερώνεται στις περιγραφές των ιστορικών της εποχής.

       Ο σημαντικός ιστορικός των Κρητικών επαναστάσεων, Επίσκοπος Γρηγόριος Παπαδοπετράκης (1828-1889) στο έργο του «Ιστορία των Σφακίων», Αθήνα 1888, αναφέρει το εξής περιστατικό: «Μετά τη νικηφόρα για τους Κρήτες μάχη των Ρουστίκων, τον Ιούνιο του 1821, κανείς από τους Σφακιανούς που συμμετείχαν (σ.σ.τα Σφακιά τότε υπαγόταν στο νομό Ρεθύμνης), δεν έπαθε το παραμικρό, εκτός από έναν άνδρα του Δεληγιαννάκη, ο οποίος τραυματίστηκε ελαφρά από δύο εχθρικά βόλια. Το γεγονός αυτό παραξένεψε τους συντρόφους του και επίμονα τον ρωτούσαν αν συνευρέθη με καμιά Οθωμανίδα. Μετά από πίεση τους εκμυστηρεύθηκε ότι πριν τη μάχη, σε μια παραποτάμια περιοχή συνάντησε μια «κόρη ευειδαστάτη, συνεμίγη μετ’ αυτής τρωθείς υπό της εξαισίου καλλονής». Ο Δεληγιαννάκης, για να εξαλειφθεί το αμάρτημά του, τον υποχρέωσε να περιέλθει σε όλο το στρατόπεδο και να φωνάζει ότι αυτός, επειδή «μολύνθηκε», τραυματίστηκε στη μάχη και να προσέχουν και οι υπόλοιποι στρατιώτες μην πάθουν το ίδιο. Ο συγγραφέας σε υποσημείωσή του επεξηγεί ότι «οι Σφακιανοί ιδίως, πιστεύουν ακράδαντα ότι «η μετά γυναικός συνουσία έχει την ιδιότητα να εφελκύη τας σφαίρας προς τον ούτω μολυθέντα». Αυτό, λοιπόν, ήταν κακό παρατήρημα για τους Σφακιανούς, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του πολέμου απείχαν ακόμα και από τα συζυγικά τους καθήκοντα! Αν, όμως κάποιος συνευρεθεί με τη σύζυγό του, αποφεύγει να συμμετέχει στην μάχη προφασιζόμενος άλλη αιτία».   

        Ο άλλος ιστορικός των Κρητικών επαναστάσεων, Ι.  Μουρέλος (1886-1963) στο έργο του, Ιστορία της Κρήτης σ.1050, αναφέρει σχετικά: «Ο Κρητικός το θεωρούσε τρομερό κακό-γρουσουριά ν’ αγγίξει την περίοδο που πολεμούσαν, όχι μόνο ξένη γυναίκα αλλά μήτε την ίδια την γυναίκα του. «Μήτε ο Παπάς σα λειτουργεί μήτε το παλληκάρι σαν πολεμά». Θεωρούσαν ιερουργία τον πόλεμο. Μη τάχα δεν ήταν μια ιεροτελεστία μπρος στο βωμό της πιο δύστροπης θεάς της ελευθερίας; Μήτε το σώμα μήτε τη σκέψη άφηναν να λεκιασθεί με κάτι άσχημο, γι’ αυτό και κατά το διάστημα όλων των επαναστάσεων παρουσιαζόταν γενική ελάττωση των γεννήσεων».

   Η πεποίθηση αυτή των απλών και αγράμματων αγωνιστών του 1821, έχει τις ρίζες της στη Χριστιανική Βυζαντινή γραμματολογία, από την εποχή των πολέμων των Βυζαντινών, όπου υπάρχουν παρόμοιες διηγήσεις και εμπειρίες και επιβιώνει σε αναφορές νεωτέρων Αγίων αλλά και στους βετεράνους του έπους του 1940 και της αντίστασης. Ίσως οι αναφορές στα συναξάρια, τους είχαν επηρεάσει, όπως αυτό στους πολέμους του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου κατά των Βουλγάρων, όπου γίνεται αναφορά ότι ένα ολόκληρο σώμα Βυζαντινών εξολοθρέφτηκε εκτός από έναν. Αυτός ο στρατιώτης αναφέρεται ότι βλέπει όνειρο το βράδυ με όλους τους συστρατιώτες σκοτωμένους στον κάμπο, εκτός από ένα σημείο άδειο χωρίς νεκρό. Του ανακοινώνεται ότι «αυτός ήταν ο δικός σου τάφος αλλά επειδή χθές βράδυ αρνήθηκες να συμμειχθείς με την κόρη του ιδιοκτήτη στο χάνι, γλύτωσες τη ζωή σου».

    Θα περίμενε κανείς ότι και οι Χριστιανοί στην Κρήτη θα προέβαιναν στα ίδια αντίποινα ωμοτήτων στις Οθωμανίδες στις κρητικές επαναστάσεις που είχαν το πάνω χέρι, αφού στην περίοδο του πολέμου το συναίσθημα και η λογική δίνουν τη θέση τους σε άλλα, πιο βίαια και απάνθρωπα ένστικτα. Όμως φαίνεται ότι η χριστιανική τους πίστη κυριαρχούσε στα πιστεύω τους και στην κουλτούρα τους και κατά κανόνα δεν μαρτυρούνται τέτοια περιστατικά κατά των γυναικών των Τούρκων. Σκότωναν τους βιαστές Γενίτσαρους αλλά δεν πείραζαν τις γυναίκες τους.

       Τέτοιο ήθος και ανωτερότητα είχαν αυτοί οι γενναίοι Κρήτες αγωνιστές της ελευθερίας.

 

 

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΔ. ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ ΣΤΟΝ ΛΟΝΤΟ

 

            ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΔ. ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ ΣΤΟΝ ΛΟΝΤΟ

Τα γράμματα του Ανδρούτσου, που σώζονται, στέκονται ανάμεσα στα καλύτερα κείμενα του Εικοσιένα. Ένα απ’ αυτά, που το απευθύνει στον μεγαλοκοτζαμπάση Αναστάσιο Λόντο στις 14 του Γενάρη του 1824 και που παρουσιάζει τον Ανδρούτσο τέτοιον όπως ήταν, παλικάρι και υπερασπιστή των δίκαιων του αγώνα, δημοσιεύουμε παρακάτω.

«Εσύ έχεις πολλές δουλειές και καθώς ακούω καταγίνεσαι ημέρα και νύκτα. Δια τούτο δεν έπρεπε να σε εμποδίσω με τούτο το γράμμα, και μάλιστα οπού μαζί σου δεν έχω ανταπόκριση, όντας άλλη η δική μου δουλειά και άλλη η ιδική σου. Μολοντούτο, επειδή είδα εις ενός σου φίλου γράμμα ν’ αναφέρεις το όνομά μου, βιασμένος είμαι να σου κάνω πέντε εξ αράδες. Και αν έχουν κανένα καλό μέσα, άκουσέ το, ειδεμή κάψε τες.

Λέγεις του φίλου σου: Αν γράψεις σ’ εκείνο το διάβολο, τον Οδυσσέα, γράψε του από μέρους μου να βγάλει μερικούς διαβόλους από μέσα του. Του το λέγω μπέσα – με –μπέσα, και τότε θέλει γίνει χρήσιμος εις την πατρίδα, και θέλει λάβει αξίως το όνομα το οποίο φέρει.

Κύριε, καθώς λέτε σεις οι διαβασμένοι, δυο λογιών διαβόλοι εμβαίνουν μέσα εις ανθρώπους. Πρώτης λογής, ως έλεγε ο φιλόσοφος που απέθανε εδώ κάτου, είναι ο διάβολος που κάθε καλός άνθρωπος έχει μέσα του, ο διάβολος που ερμηνεύει και δείχνει τον καλόν δρόμο και εμποδίζει το δαιμονισμένο από του να πράξει το κακό. Η θρησκεία μας μας διδάσκει να πιστεύουμε, ότι κατά θεία παραχώρηση μπαίνει πολλές φορές ο διάβολος σ’ έναν άνθρωπο και τον ερμηνεύει να κάνει όλα τα κακά, και αυτός είναι ο δεύτερος διάβολος. Τώρα εγώ είμαι σε απορία, ποίος διάβολος σε σένα κατοικεί, ο πρώτος ή ο δεύτερος; Όσο δια λόγου μου, να ξεύρεις ότι αφήνω εσένα να μου πεις ποίο από τους δύο διαβόλους έχω μέσα μου.

      Ο πατέρας μου, εν καιρώ Τουρκίας, εγύριζε μέσα εις τα βουνά και εσκότωνε Τούρκους· έτρεχε εις τους κάμπους και εις τα όρη, και εθανάτωνε Τούρκους· ενυκτέρευε εις τα δάση, εκρύπτετο εις τα ποτάμια, εσκότωνε Τούρκους· όσες φορές ευρέθη εις τα βάθη της θαλάσσης, Τούρκους έπνιγε. Και εις ολιγολογία, αφού ερήμωσε πολλές επαρχίες των τυράνων, ως αληθινός δαιμονισμένος υπέρ της Πατρίδος, εμαρτύρησε εις αυτή την καθέδρα του τυράνου μας. Τι λογής διάβολο είχε μέσα του, του πρώτου είδους, ή του δεύτερου, εγώ δε μπορώ να το αποφασίσω και στέκει σε σένα να το γνωρίσεις.

Εγώ δε, χωρίς προσωπικώς να γνωρίζω από ποίο δαίμονα εσύρετο ο πατέρας μου, ήρχισα από παιδί ορφανό να γυρεύω τα χνάρια του ιδίου του διαβόλου. Τον περισσότερο καιρό της ζωής μου, πού τον επέρασα; Τον επέρασα σκοτώνοντας Τούρκους, κυνηγώντας τυράνους. Τον επέρασα εις τα σπήλαια και εις τα βουνά. Τα καρτέρια των δρόμων, οι λόγγοι και τα άγρια θηρία είναι μάρτυρες, ότι δυσκόλως έφευγεν ο Τούρκος από τα χέρια μου, αν εζύγωνε καμιά πενηνταριά οργιές.

Εγώ εσυναναστρεφόμουν με αυτούς τους τυράνους και ήμουν καλά πληρωμένος, δια να σέβομαι τους ομογενείς των, αλλά, κινούμενος από το διάβολό μου, Τούρκους εσκότωνα. Οι κρημνοί, τα ποτάμια, οι πάγοι, τα χιόνια και τα δάση, ήταν τ’ αγαπητά κατοικητήρια, το τουρκικό αίμα το προσφάγι μου.

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με τον Μάρκο Μπότσαρη και τον Αθανάσιο Διάκο. Έργο του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ

Εσηκώθη η Επανάστασις και ευθύς, συρόμενος από το διάβολό μου, ελάτρευα τους αρχηγούς της, τη φωνή της άκουσα εις τα φυλλοκάρδια μου, εσεβάστηκα την απόφασή της και έτρεξα με όλους τους αρματολούς της Ελλάδος να σκοτώσω Τούρκους. Μολονότι εκέρδιζα εν καιρώ Τουρκίας, ο διάβολός μου μου αφήσερε αυτή την κλίση, αφού εσηκώσαμε τ’ άρματα. Και τι να πολυλογώ; Τόσο με εφώτισε ο διάβολός μου, ώστε να γεμίσω ψείρες, να λιμάξω ψωμί, να κείτομαι εις τα νερά, εις τα χιόνια και εις τη λάσπη, να δοκιμάζω κάθε στρατιωτική αχαριστία, να πίνω φαρμάκια από εχθρούς και φίλους, να κυνηγώμαι ως κατάδικος από αυτούς τους συγγενείς και φίλους της δικαιοσύνης, να επιθυμώ συνελεύσεις εθνικάς, να αγαπώ δικαίους διοικητάς, να είμαι λάτρις των εναρέτων και φίλος των σοφών, να διψώ την αυτονομία και ανεξαρτησία της Ελλάδος, επιθυμώντας μόνο κι μόνο Έλληνες να διοικούν και να βασιλεύουν εις τους Έλληνας. Εκ τούτων δάσκαλε ημπορείς να συμπεράνεις ποίος διάβολος ευρίσκεται μέσα μου.

Είναι ο διάβολος που έκανε το Σωκράτη να πιει το φαρμάκι δια τας ειλικρινείς εις την πατρίδα του εκδουλεύσεις ή πάλι είναι ο δαίμονας, όστις έκαμε τους ομογενείς να παραδώσουν την πατρίδα εις τους Μακεδόνας, εις τους Ρωμαίους και έπειτα εις τους Τούρκους; Εγώ για λόγου μου νομίζω ότι εσύ έχεις μέσα σου το διάβολο οπού είχε και ο Σωκράτης, που ξέρεις γράμματα και διαβάζεις τον Ξενοφώντα και τον Πλάτωνα. Είσαι νέος έως 22 χρονώ, και μολοντούτο είσαι βουλευτής. Χαίρεσαι υπόληψη, μολονότι λες πως και χωρίς ομόνοια δύνατε η Πατρίς να κυβερνηθεί, με τα γράμματα και τον Ξενοφώντα στο χέρι. Σχίζεις τη διοίκηση του Έθνους, διαφεντεύεις τους συγγενείς σου οπού καταξρατούν τα εθνικά εισοδήματα, σπείρεις ζιζάνια εις Μοριά και Ρούμελη, ανεβάζεις και κατεβάζεις από τα αξιώματα όποιο θέλεις.

Τέλος πάντων, δίνεις καλό παράδειγμα εις την επαρχία σου, της χρηστοηθείας, της εγκρατείας, της αφιλοκερδείας, της δικαιοσύνης. Ερμηνεύεις τους συγγενείς σου, ως μαθητάς του Σωκράτους, να μην αδικούς εις τη ζωή, εις την τιμή, εις την ιδιοκτησία όλους τους συνεπαρχιώτας των. Εις ολίγα λόγια, ερευνώντας και εγώ από το μέρος μου τίνες αι πράξεις του πατρός σου και αι ανδραγαθίαι του αδελφού σου, το φέρσιμο των προυχόντων συγγενών σου, ενθυμούμενος της διάλυση της Εθνικής Συνέλευσης εξ αιτίας σου, την προσκόλλησή σου εις ξένη Αυλή και όχι εις την απελευθέρωση της Ελλάδος, συμπεραίνω, δάσκαλε, μπέσα-με-μπέσα, ότι εσύ έχεις μέσα σου το δαίμονα του Σωκράτους.

Κοίταξε όμως καλά, ότι κάθε Έλληνας έχει μέσα του δώδεκα λεγεώνας διαβόλων. Και έπαρε τα μέτρα σου, διότι, ως λέγει η παροιμία, ένας διάβολος σκοτώνει τον άλλο. Κοίταξε καλά, διότι ή κοντεύει να χαθεί η Πατρίς, ή θα πέσει εις κανένα χειρότερο ζυγό από εκείνο, όπου βαστούσαν οι πατέρες μας…

– Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Πυρσός» (παρατίθεται στα ΑΣΚΙ), των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, τον Μάρτη του 1961.

katiousa

ΝΕΑ ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΌ ΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ

 

Θρησκευτικά

α) Μαθητές/τριες οι οποίοι/ες δεν είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι (δηλαδή αλλόθρησκοι, ετερόδοξοι άθρησκοι, άθεοι, αγνωστικιστές), δύνανται, εφόσον το επιθυμούν, να απαλλαγούν από την υποχρέωση παρακολούθησης του μαθήματος των Θρησκευτικών, υποβάλλοντας σχετική αίτηση στον/στη Διευθυντή/ντρια της σχολικής μονάδας στην οποία θα αναφέρεται το εξής: «Λόγοι θρησκευτικής συνείδησης δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή (μου ή του παιδιού μου) στο μάθημα των Θρησκευτικών». Η αίτηση υπογράφεται από τον ίδιο/ίδια τον/τη μαθητή/ τρια, εάν είναι ενήλικος/η, ή και από τους δύο γονείς/ κηδεμόνες του/της, εάν είναι ανήλικος/η. Μόνον στην περίπτωση που η γονική μέριμνα ασκείται από τον ένα γονέα, αρκεί η υπογραφή του/της ασκούντος/ούσης τη γονική μέριμνα.

β) Η ως άνω αίτηση, με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής του/της ίδιου/ας μαθητή/τριας (αν είναι ενήλικος/η) ή και των δύο γονέων του/της (αν είναι ανήλικος/η), παραλαμβάνεται από τον/τη Διευθυντή/ ντρια του σχολείου εντός αποκλειστικής χρονικής προθεσμίας που διαρκεί από την 1η Σεπτεμβρίου έως και την πέμπτη ημέρα μετά την έναρξη των μαθημάτων κάθε σχολικού έτους. Το γνήσιο της υπογραφής δύναται να βεβαιώνει κατά την παρ. 1 του άρθρου 11 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999, Α΄ 45) και ο/η Διευθυντής/ντρια της σχολικής μονάδας κατά την υποβολή της αίτησης, η οποία υπογράφεται ενώπιόν του/της. Ο/Η Διευθυντής/ντρια ενημερώνει για την υποβολή της σχετικής αίτησης τον/την καθηγητή/τρια που διδάσκει το μάθημα των Θρησκευτικών στο τμήμα στο οποίο φοιτά ο/η απαλλασσόμενος/η μαθητής/τρια, ώστε να γνωρίζει ποιοι/ποιες μαθητές/τριες θα βρίσκονται στην τάξη του/της κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του μαθήματος. Οι μαθητές/τριες που απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών δεν επιτρέπεται να περιφέρονται εντός ή εκτός της σχολικής μονάδας ή να απουσιάζουν αδικαιολόγητα. Ο/Η Διευθυντής/ντρια της σχολικής μονάδας σε συνεργασία με τον Σύλλογο των διδασκόντων/ουσών, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1566/1985 (Α΄ 167) και της υπό στοιχεία Φ.353.1/324/105657/Δ1/8-10-2002 (Β' 1340) υπουργικής απόφασης, αποφασίζουν κατά περίπτωση για τον τρόπο που απασχολούνται υποχρεωτικά οι απαλλασσόμενοι/ες μαθητές/τριες, συντάσσοντας σχετική πράξη στο Βιβλίο Πράξεων του Συλλόγου Διδασκόντων/ουσών (όπως ενδεικτικά διαφορετικό διδακτικό αντικείμενο σε άλλο τμήμα της ίδιας τάξης ή ερευνητική δημιουργική δραστηριότητα), και έχοντας την πλήρη ευθύνη. Σε περίπτωση που η τάξη στην οποία φοιτούν οι απαλλασσόμενοι/ες μαθητές/τριες λειτουργεί μόνο με ένα τμήμα, οι μαθητές/τριες αυτοί/ές παρακολουθούν εκπαιδευτικό πρόγραμμα που καθορίζεται από τον Σύλλογο Διδασκόντων/ουσών.

γ) Η απαλλαγή αρχίζει από την έναρξη των μαθημάτων, αφορά ολόκληρο το σχολικό έτος και δύναται να ανανεωθεί για κάθε επόμενο σχολικό έτος με την ίδια διαδικασία. Ο Σύλλογος Διδασκόντων/ουσών συντάσσει σχετική πράξη στο Βιβλίο Πράξεων του Συλλόγου Διδασκόντων/ουσών, στην οποία καταγράφονται οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχει ο/η απαλλασσόμενος/η μαθητής/τρια την ώρα διεξαγωγής του μαθήματος των Θρησκευτικών.

δ) Οι μαθητές/τριες που απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών απαλλάσσονται και από την προσευχή και τον εκκλησιασμό, εφόσον το έχουν δηλώσει στην αίτησή τους για την απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών. Την ώρα της προσευχής και του εκκλησιασμού παραμένουν στο σχολείο και εφαρμόζεται αναλόγως το τέταρτο εδάφιο της ανωτέρω περ. β’ της παρούσας παραγράφου.