Ψευδή έγγραφα και κείμενα στην αρχαία και σύγχρονη ιστορία

                        Δρ Ευτύχιος Σ. Καλογεράκης

                     

                       

     Παρατηρούμε ότι πολλές φορές γίνεται χρήση εγγράφων και κειμένων του παρελθόντος χωρίς έλεγχο και επαλήθευσή τους. Όσα έγγραφα του παρελθόντος βλέπουμε δεν σημαίνει ότι είναι πάντα γνήσια. Μακάρι τα ιστορικά έγγραφα και κείμενα να ήταν αδιαμφισβήτητα, θα ήταν όλα πολύ πιο εύκολα. Για πολλά ιστορικά θέματα, γεγονότα και πρόσωπα έχουν διατυπωθεί εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις στις γραπτές πηγές. Τίποτα δεν απορρίπτουμε αλλά και τίποτα δεν υιοθετούμε εκ των προτέρων ανεξέταστα. Δεν είμαστε  θετικοί ούτε εκ των προτέρων αρνητικοί, αλλά κριτικοί σ’ όλα, γιατί η έρευνα μας διδάσκει ότι:

1.Έργα σπουδαίων προσωπικοτήτων του παρελθόντος σήμερα αμφισβητείται η γνησιότητά τους από τις μεθόδους έρευνας των θεωρητικών επιστημών. Από τις περίφημες επιστολές του Πλάτωνα μόνο μία σήμερα θεωρείται δική του, όπως και μία από τις επιστολές του Αποστόλου Παύλου, σήμερα δεν θεωρείται γνήσια. Ο συγγραφέας της Αποκάλυψης του Ιωάννη και του 4^ου Ευαγγελίου, η σύγχρονη έρευνα δέχεται ότι δεν είναι οι ίδιοι, όπως μέχρι τώρα πιστεύαμε. Συχνά σε συγγράμματα τους κάποιοι, έβαζαν το όνομα σημαντικής προσωπικότητας για να τους προσδώσουν κύρος και αξία.

2. Κάποια Βυζαντινά αυτοκρατορικά χρυσόβουλα με τα οποία παραχωρούντο εκτάσεις γης στην Κρήτη, διαπιστώνεται σήμερα ότι δεν είναι γνήσια. Τη θεωρία των 12 αρχοντόπουλων που στάλθηκαν στην Κρήτη από το Βυζάντιο, άλλοι ιστορικοί την αποδέχονται και άλλοι την θεωρούν μύθο κ.ά.

3. Επειδή κάποιοι το 1821 έχουν διατυπώσει και γράψει κατηγορίες, λάθη και μειονεκτήματα των ηρώων του 1821, δεν σημαίνει ότι πρέπει να τις αποδεχτούμε ανεξέταστα. Επειδή έγγραφα παρουσιάζουν τον Ήρωα Οδυσσέα Ανδρούτσο και τον Γεώργιο Καραϊσκάκη φιλότουρκους και τους καλούν σε απολογία, δεν σημαίνει ότι πρέπει να τα υιοθετήσουμε ως αληθινά, όταν η λαϊκή παράδοση τους τιμούσε ως Ήρωες. «Η συλλογική μνήμη και παράδοση αποτελούν αποδείξεις ιστορικών γεγονότων» και όχι απλώς πηγές, τονίζει ένα από τα αξιώματα των ιστορικών επιστημών.  Και οι ήρωες, άνθρωποι με ελαττώματα και αδυναμίες ήταν, δεν ήταν άγιοι. Τους κρίνουμε με βάση το σύνολο της προσφοράς των και όχι με μια επί μέρους αρνητική πτυχή τους.

4. Κείμενα και απόψεις που εκφράζουν ιδεολογικές ή προσωπικές αντιθέσεις χρειάζονται προσοχή στην υιοθέτηση της αντικειμενικότητάς των. Έτσι, δεν δεχόμαστε ανεξέταστα τους μύδρους των στελεχών της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΚ.(Εθνική Οργάνωση Κρήτης) και του Οπλαρχηγού Πετρακογιώργη, για πράξεις, νοοτροπίες και παραλήψεις του ΕΑΜ  Κρήτης και των στελεχών του. Ούτε τη σκληρή κριτική, για την ύπαρξη ιδιοτέλειας, την αμφισβήτηση του πατριωτισμού και τους ακατονόμαστους χαρακτηρισμούς των στελεχών του ΕΑΜ Κρήτης, στα στελέχη της Ε.Ο.Κ., στον  Μ. Μπαντουβά, στον Μ. Παπαδογιάννη κ.ά.

 5.  Είναι δυνατόν να θεωρούνται αξιόπιστα τα  έγγραφα,  που δίνουν μετάλλια αντίστασης σε πρόσωπα τα οποία την Γερμανοκατοχή ήταν παιδιά 5,10,12 ετών,  60 χρόνια μετά τα γεγονότα, με τη φάμπρικα μεταλλίων που είχε στηθεί το 2.000 στο Υπουργείο Άμυνας επί Τσοχατζόπουλου; Γιατί δεν τους δόθηκαν  μετά την κατοχή όπως στους υπόλοιπους;

       Η άποψη ότι όλες οι γραπτές πηγές της ιστορίας είναι αδιαμφισβήτητες, είναι αντιεπιστημονική, ανιστόρητη και ένδειξη ιστορικής ανεπάρκειας.  Όταν για ένα πρόσωπο ή γεγονός υπάρχουν αντιφατικές απόψεις στις πηγές ένα κριτήριο για την αλήθεια είναι ποιά θέση έχουν οι περισσότερες των πηγών; Είναι ειδικός, επαρκής και έγκυρος  ο εκφραστής της άποψης; Η άποψη ενός Πανεπιστημιακού δασκάλου δεν έχει την ίδια βαρύτητα με τη θέση ενός ερασιτέχνη της ιστορίας. Στην λυκειακή εκπαίδευση έχουν υιοθετηθεί ήδη οι «συνομιλούσες πηγές», δηλαδή οι μαθητές εκπαιδεύονται να μελετούν τις διαφορετικές, αντίθετες θέσεις και περιγραφές των πηγών για το ίδιο γεγονός ή πρόσωπο και να βγάζουν συμπεράσματα.

       Για να διδάξεις και να κρίνεις σωστά 5 πράγματα μιας επιστήμης, δεν αρκεί να γνωρίζεις 10  αλλά 100, τονίζουμε πάντα στις επιμορφώσεις των καθηγητών. Η πολύ γνώση βοηθά, αυξάνει τις πιθανότητες σωστής κρίσης ενώ οι λίγες γνώσεις οδηγούν σε λάθη.  Στην εποχή της άκρας εξειδίκευσης, είναι λάθος και επικίνδυνο να διατυπώνουμε απόψεις για την Ιατρική, τη Νομική, τη Φυσική κ.λ.π, επειδή απλώς διαβάσαμε μερικά βιβλία αυτών των επιστημών, γι’ αυτό ο Πλάτων με αυστηρότητα τόνιζε: «Όταν δεν έχεις γνώση δεν δικαιούσαι να έχεις γνώμη».

     Η ημιμάθεια σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ χειρότερη και πιο επικίνδυνη από την αμάθεια γι’ αυτό εύστοχα παρατηρούσε ο σύγχρονος φιλόσοφος Π. Κονδύλης, «Προτιμώ περισσότερο τη μετριοφροσύνη των αμόρφωτων. Όμως, από το θράσος των ημιμαθών προτιμώ τη ματαιοδοξία των πεπαιδευμένων».