Κρήτες Ιερωμένοι Στελέχη της Αντίστασης

                               Δρ Ευτύχιος Σ.Καλογεράκης

 

                          

      1. Ο Ηγούμενος του Αρκαδίου, Διονύσιος Ψαρουδάκης. Ήταν μόλις 17 χρόνων όταν πήρε μέρος στην τελευταία μάχη που έγινε μεταξύ Τούρκων και Κρητικών,  στα χωριά Πηγή, Μέση, Λούτρα, το 1897. Γίνεται  υπέρμαχος της ιδέας της Ένωσης, ξεσηκώνοντας με τον πύρινο λόγο του τα χωριά του δήμου Αρκαδίου.

 Με την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα ο Διονύσιος βρίσκεται στο κέντρο των επιχειρήσεων με αρχηγό τον Στυλιανό Κλειδή.

Στον αγώνα της Βορείου Ηπείρου το 1914  ξαναζώνεται τ’ άρματα.

 Η Μάχη της Κρήτης τον βρίσκει να ξεσηκώνει πάλι τα χωριά για ν’ αντισταθούν.

 Ο Παντελής Πρεβελάκης τονίζει: «Τιμώ πράγματι τη μνήμη του Διονυσίου Ψαρουδάκη, που ενσάρκωνε με τρόπο υποδειγματικό τη Χριστιανική και ηρωική παράδοση της Κρήτης».

      2. Ο Αγαθάγγελος Λαγουβάρδος (1936-1944). Το 1941 ηγούμενος της Μονής Πρέβελη γίνεται η εμβληματική μορφή του αγώνα μεταβάλλοντας το μοναστήρι σε πύλη της ελευθερίας. Περίθαλψε πολλούς Άγγλους στρατιωτικούς και τους βοήθησε να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή, δραστηριότητα που προκάλεσε την επικήρυξή του από τους Γερμανούς. Διαφεύγει στη Μέση Ανατολή, όπου υπηρέτησε στον εκεί ελληνικό στρατό ως στρατιωτικός ιερέας με τον βαθμό του λοχαγού. Οι Γερμανοί κατέστρεψαν το μοναστήρι και πολλοί μοναχοί οδηγήθηκαν στις φυλακές των Χανίων.

    3. Ο Παπά Σπύρος Αποστολάκης, του ΕΑΜ  Κισάμου. Ο μοναδικός Παπάς- Οπλαρχηγός της αντίστασης πανελλαδικά, αλλά και ο μόνος που μπορούσε να συγκεντρώσει 400-500 άνδρες στην Κρήτη. Οι άνδρες του τραγουδούσαν «Το χομε γράψει στο σκούφο του παπά μας, λαοκρατία και όχι βασιλιά». Δυστυχώς στον εμφύλιο δολοφονήθηκε. Βλ. Ψυχουντάκη Γιώργου, Ο κρητικός μαντατοφόρος»

    

      4. Ο Παπά Γιάννης Σκουλάς από τα Ανώγια. Συμμετέχει στη μάχη της Κρήτης στο Ηράκλειο και στο Ρέθυμνο. Βοηθά στη διάσωση των συμμαχικών στρατιωτών που εγκλωβίστηκαν στην Κρήτη. Πηγαίνει στο Κάιρο όπου εκπαιδεύεται ως καταδρομέας αλεξιπτωτιστής, εξελίσσεται σε Λοχαγό και επιστρέφει στην Κρήτη, όπου συνεχίζει την αντιστασιακή του δράση σε συνεργασία με τους Άγγλους και ντόπιους αγωνιστές.

 

     5. Ο Παπά Γιάννης Αλεβιζάκης, ήταν δυναμικό στέλεχος της αντίστασης στις Αλώνες Ρεθύμνου  και στενός συνεργάτης των Άγγλων αξιωματικών. Συνέλαβαν το γιό του και τον εκτέλεσαν ενώ ο ίδιος επικηρύχθηκε. Το 1943 οι Άγγλοι τον έστειλαν στη Μέση Ανατολή με ταχύπλοο.

Ήταν ολοκληρωτικά αφοσιωμένος στην πίστη και στην πατρίδα.  Είπε στον Xan Fielding: «Έχω τρεις γιους, καταλλήλου ηλικίας, και τους προσφέρω στον αγώνα, εν ονόματι Κυρίου, για την απελευθέρωση της Πατρίδος μας».

 

    6. Παπά Αντώνης Λιουδάκης από το χωριό Καμάρα Κουμούλη, Κισσάμου Χανίων. Στις 23 Μαΐου 1941, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στα Πλακάλωνα Κισσάμου. Ήταν ο πρώτος ιερωμένος που έδωσε τη ζωή του για την πατρίδα και την ελευθερία από τα φασιστικά κατοχικά στρατεύματα.

 

     7.Ο παπά Κυριάκος Κ. Κατσαντώνης με το ψευδώνυμο στην αντίσταση Κεντριανός. Γεννήθηκε στο Άνω Μέρος Αμαρίου το 1899.

 Πήρε μέρος στην Μικρασιατική Εκστρατεία και προάχθηκε σε Ανθυπασπιστή. Τη Γερμανοκατοχή οργανώθηκε στην Αντίσταση συνεργαζόμενος ένοπλα, κυρίως με τους Άγγλους κατασκόπους, αλλά και με τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Ο αρχηγός της Αγγλικής κατασκοπίας Κρήτης, Ταγματάρχης Τομ Νταμπάμπιν (Ιωάννης)   αναφέρει: « ο παπάς, ένας γίγαντας, ακόμα ωραίος άντρας, που είχε υπηρετήσει ως Ανθυπασπιστής ιππικού….. Πολλά τραγούδια έμαθα  από τον πολεμιστή παπά  του Άνω Μέρους». Οι Γερμανοί πληροφορούνται τη δράση του και καταζητείται. Το 1943 φεύγει στη 133. Μέση Ανατολή. Εκεί κατετάγη με το βαθμό του Λοχαγού. Στη συνέχεια τον έστειλαν στη Λιβύη απ’ όπου και επανήλθε το 1945. Αναφορές σ’ αυτόν κάνουν πολλοί αγωνιστές της αντίστασης όπως ο  Άγγλος κατάσκοπος Ζ. Φήλντινγκ (Αλέκος), ο Γιώργης Ψυχουντάκης, ο Φέρμορ, ο Καλογεράκης Στελιανός κ.ά.

 

      8. Ο Αρχιμανδρίτης Θεοφύλακτος Σμυρνιωτάκης, θερμός πατριώτης και δραστήριο μέλος της Κρητικής Αντίστασης, διακονούσε τα κατοχικά χρόνια την Μονή των Αγίων Αποστόλων στα Κάτω Καστελλιανά, μετόχι της Αγίας Αικατερίνης της Μονής Σινά.

Ο Λοχαγός Φέρμορ, αρχηγός της απαγωγής του Κράιπε, περιγράφει  περιστατικό με τον ηγούμενο: «Ο Ηγούμενος του μοναστηριού είναι αξιέπαινος. Καθόμασταν στον μοναδικό χώρο υποδοχής του μικρού και πρωτόγονου μοναστηριού, όταν έφτασε μια ομάδα επτά Γερμανών. Απείχαν μόλις ένα λεπτό από την πόρτα, όταν τους πήραμε χαμπάρι. Ο Ηγούμενος άνοιξε αμέσως μια καταπακτή, που οδηγούσε στο κελάρι και κατεβήκαμε όλοι μας και μείναμε εκεί κρατώντας την αναπνοή μας, ενώ οι Γερμανοί έμπαιναν μέσα, πάνω ακριβώς από τα κεφάλια μας. Ο Ηγούμενος τους κράτησε και τους τάισε για δύο ώρες με απίστευτη ψυχραιμία. Τους βλέπαμε μέσα από τις χαραμάδες που άφηναν οι σανίδες του πατώματος. Έφυγαν τελικά, βέβαιοι πως ο οικοδεσπότης τους ήταν ένας νομοταγής γερμανόφιλος κι εμείς βγήκαμε από την τρύπα μας. Παρά τρίχα γλιτώσαμε, μόνο χάρη στην ετοιμότητα και το θάρρος του Ηγουμένου».

   9.Οι Γερμανοί στις πινακίδες που έγραψαν μετά την καταστροφή της Κανδάνου που είναι το μοναδικό μέρος που άφησαν γραπτά στοιχεία για τις καταστροφές που προκάλεσαν αναφέρουν: «Διά την κτηνώδη δολοφονίαν Γερµανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του µηχανικού από άνδρας, γυναίκας και παιδιά και παπάδες µαζί και διότι ετόλµησαν να αντισταθούν κατά του µεγάλου Ράιχ κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεµελίων, διά να µην επαναοικοδοµηθεί πλέον ποτέ», 

 

     Ας είναι αιωνία η μνήμη τους, για τους κόπους, τους αγώνες, τους κινδύνους και τις θυσίες για την ελευθερία μας.

 

 

 

 

 

Πηγές τα βιβλία

 

1.     Νταμπάμπιν Τ. (Ιωάννης)., Ένας αρχαιολόγος στον πόλεμο

 

2.     Φέρμορ Π.(Μιχάλης), Η απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε

 

     3. Φήλντινγκ Ζ (Αλέκος), Το κρυφτό

 

4.     Ψυχουντάκη Γ., Ο Κρητικός μαντατοφόρος